Osmanlı'dan beri Kütahya'da yapılan ve kuşaktan kuşağa aktarılan “Köpük Helvası” na geçtiğimiz günlerde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından Coğrafi İşaret tescili verildi. Bu ürünle beraber Kütahya Coğrafi İşaret Tescilli ürün sayısını 6'ya çıkarmış oldu. 1997 yılında ilk tescillenen Simav El Halısı, 2004 yılında tescillenen Tavşanlı Leblebisi, 2006 yılında tescillenen Kütahya Çinisi'ne 2020 yılında tescillenen Kütahya Cimcik Aşı, Şaphane Vişnesi ve en son Köpük Helvası eklenmiş oldu..
Peki Coğrafi İşaret Tescili ne demek?
Belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibariyle kökenin bulunduğu bir yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş bir ürünü gösteren ad veya işaretlere “Coğrafi İşaret” denmekte. Coğrafi işaretler, ayırt edici özelliği ile ön plana çıkan ve bulunduğu bölge ile özdeşleşen doğal ürünler, tarım, maden ve el sanatları ile sanayi ürünlerine verilen işaretleri kapsamakta… Bir yörede üretilen halı, kilim, kumaş, çini vb. herhangi bir nedenle ün kazanmış olabilir. O yörenin herhangi bir ürünü, meyvesi, taşı, madeni diğer yörelerde üretilenlerden de farklı olabilir. Dolayısıyla bu ürünlerin üzerinde o yörenin adının kullanılması, tüketiciler tarafından o ürünün benzerlerinden farklı özelliklere sahip olduğu şeklinde algılanabilir. Tüketiciler, söz konusu yöre adıyla satılan ürünleri O yörenin adına duydukları güvenle, aynı türdeki diğer ürünlere tercih edebilir.
Geleneksel bilginin bir ürün gibi şekillendirildiği, paketlendiği, alındığı ve satıldığı bir boyutta; “Coğrafi İşaretler” bu açıdan ürünün kalitesi, geleneksel üretim metodu ve coğrafi kaynağı arasında kurulan sıkı bağı simgeleyen bir güvencedir aynı zamanda..
Bu işareti almak ne fayda sağlıyor? Neden bu kadar önemli?
“Coğrafi İşaretler”, diğer sınai mülkiyet haklarından farklı olarak yalnızca bir üreticiyi değil, belirli şartlar altında üretim yapan kişilerin tümünü korur. “Coğrafi işaret”; alansal, yöresel, bölgesel, ülkesel genelliğe, bir anlamda anonimliğe sahiptir ve sağladığı hak belli bir kişiye veya bazı kişilere de bağlanamaz.
“Coğrafi İşaret Tescili”nin amacı; Coğrafi işarete konu olan ürünün kalitesinin korunması, bilinen özellikte üretiminin sağlanması, Coğrafi işarete konu olan yörede veya özellikte üretim yapanların korumadan öncelikli olarak yararlanmalarının sağlanması, Ülkenin milli ve kültürel değerlerinin korunmasıdır.
Türkiye'de de her ilin, hatta her ilçenin belli bir ürünün üretimine kaynak teşkil ettiği ve bu ürün ile ünlenmiş olduğu bir gerçek… Doğallık, geleneksellik, sürdürülebilir kalite, bölgesel kalkınma ve dünya pazarında rekabet edebilme teminatı gibi tüm bu özellikler coğrafi işaretlerin katma değerleri arasında.
Fransa'nın coğrafi işaretli ürünlerden yalnızca 2012 yılında elde ettiği gelir, 19 milyar Euro civarında.. Fransa'da coğrafi işaretli peynir, diğer peynirlere göre 30 oranında daha yüksek fiyata alıcı bulurken İtalya'da da durum pek farklı değil. Toscano yağları tescil edildikten sonra 20 oranında daha yüksek fiyata satılırken AB genelinde yalnızca 2012 yılındaki coğrafi işaretli ürünlerin toplam satış tutarı, 57,5 milyar Euro olmuş.
Yıllar geçtikçe de Avrupa ülkeleri, coğrafi işaretli ürünleri sayesinde satış rakamlarını dünya çapında yükseltmeye devam ediyor. Bir çarpıcı örnek daha verirsek İtalya'nın Aceto Balsamico Di Modena IGP adlı “Balzamik sirkesi” nin 1 milyar Euro civarında satış geliri elde ettiğini biliyor muydunuz?
Bu noktaya kadar yapmış olduğum araştırmaları size naklettim. Peki ülkeye katma değer sağlayan bu kadar önemi olan Coğrafi İşaretli ürünler konusunda ne durumdayız? İlimize tanıtım ve gelir sağlayacak olan bu ürünlere neler ilave edebiliriz?
Kütahya'ya has ve kuşaktan kuşağa aktarılan yöresel yemek, el sanatı ürünleri ve tarımsal ürünler neler olabilir?
Ben saymaya başlayayım;
Bitli Helvamız, Sini Mantımız, Ispanaklı Şibitimiz, Dolamber Böreğimiz, Haşhaşlı Gözlememiz, Ilıbada Dolmamız, Hamursuzumuz, Mercimekli Tosunumuz, Sıkıcık Çorbamız, Küp Kebabımız, Kızılcık tarhanamız, Hekmane Erik hoşafımız, Haşhaşlı/Tahinli Pidemiz, Tutmaç Çorbamız, Tiritimiz coğrafi tescil işaretli ürünler listesinde olsa fena olmaz mı?
Keza, Gediz Tarhanamız, Sırık Kebabımız, Gediz Gövecimiz???
Emet Pidemiz, Emet Gövecimiz??
Simav Kuru Fasulyemiz, Kestanemiz, Cevizimiz, Çöreğimiz???
Yöresel kıyafetlerimizden olan Bindallı, Yolaklı, Dallı, Eğrimli, Çatkılı, Tefebaşı, Üç Etekli Entariler, nakış nakış işlenen oyalar tescil alsa bu Şehre çok fazla değer katmaz mı? Bu şehri markalaştırmada pay sahibi olmaz mı? Bu şehrin gelirlerine Katma Değer sağlamaz mı?
Gediz ilçesi Saruhanlar köyünde asırlardır Akdağ'da yetişen kayın ağaçlarından yaptıkları yemek, süs ve oyun kaşıklarını üç kuruşa satan köylülerimiz için bu ürüne Coğrafi İşaret Tescili alınsa ve hem köyde yaşayanlar hem de şehrimiz kazancını arttırsa güzel olmaz mı?
Simav ilçesi Örenli köyünde lezzeti ve aromasıyla farklı bir tatta olan “Örenli Pırasası” na Coğrafi İşaret Tescili alınsa ürün hem yurt çapında tanıtılsa, hem köylülerimiz hem de şehrimiz kazansa güzel olmaz mı?
“Coğrafi İşaret” başvurusu için adres ise T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'na bağlı Türk Patent ve Marka Kurumu.. Ürünün üreticisi olan gerçek veya tüzel kişiler, tüketici dernekleri, konu ve coğrafi yöre ile ilgili kamu kuruluşları da bu başvuruyu yapabilmekte.
Başvurular büyük oranda Ticaret ve Sanayi Odaları, Ticaret Borsaları, Belediyeler ve Valiliklerce yapılmış.. Bunların yanı sıra Kaymakamlıklar, Esnaf Sanaatkarlar Odası, Kooperatifler, Ziraat Odaları, Üretici Birlikleri, dernekler, İl Özel idarelerinin de başvuruları ve aldıkları tesciller mevcut..
Şehrimizin markalaşmasında, istihdamın sağlanmasında, ürünlerinin tanıtım ve pazarlanmasında, ürünlerin üretimindeki standardizasyonun sağlanmasında, üreticinin haklarının korunmasında, turizm potansiyelinin artmasında, gelenek, görenek ve kültürümüzün diğer kuşaklara aktarılmasında önemli rolü olan Coğrafi İşaret Tescilli ürünlerin sayısı konusunda yeterince başarılı olmadığımız aşikar..
Konunun önemine binaen bu konuda daha aktif olsak, diğer illerden geri kalmasak, sorumlu kamu ve tüzel kişilikleri gerekli müracaat, teklif ve çalışmaları yapma konusunda erken davransa fena olmaz mı?
Sağlıkla kalın…